Eendenkroos in plaats van ei? Deze Nederlandse start-up in Californië maakt het mogelijk

Op een zeldzame regenachtige dag staat de boomlange Tony Martens voor een keet op zijn eendenkroosboerderij in San Marcos, een landbouwgebied waar groenten, fruit en potplanten worden verbouwd. En dus ook lemna, oftewel eendenkroos: een waterplant die we vooral kennen uit de sloot, maar die hier is verheven tot felgroene voedselbelofte. Lemna tiert namelijk welig in het doorgaans droge, zonnige Zuid-Californië. “Dit is allemaal van ons”, wijst Martens naar zeventien lage kassen en meerdere campers, waar hij en zijn compagnon Maurits van de Ven tijdens de pandemie een paar maanden bivakkeerden. Hij stapt de keet in, de regendruppels uit. “Welkom in ons kantoor!”

Inmiddels werken er meer dan dertig mensen voor Plantible Foods, verspreid over deze boerderij en een productiefaciliteit even verderop. Maar Martens en Van de Ven (beiden 32) begonnen in 2016 samen in een kleine kas in Bemmel. “We reden op en neer vanuit Amsterdam”, vertelt Martens. Vrienden en bekenden konden zich moeilijk voorstellen wat het tweetal daar aan het doen was. “En wij moesten zelf ook nog alles leren. Stonden we daar met een netje het kroos af te scheppen”, lacht Van de Ven.

Vijf jaar later hebben ze net 19 miljoen euro opgehaald bij hun meest recente investeringsronde in de VS. Onder meer de Amerikaanse voedselgigant Kellogg’s ziet iets in het minuscule plantje dat voor minstens 40 procent uit eiwit bestaat. “Het is inderdaad een enorm bedrag”, erkent Martens. “Maar iedere dollar heeft een bestemming. En het voert ook de druk op, want we moeten het gaan waarmaken.”

Van kiemplant naar eiwitpoeder

In een van de kassen steekt hij zonder aarzelen zijn hand in het kroos, dat door een waterwiel langzaam in de rondte wordt geduwd. Beweging bespoedigt de groei, legt Van de Ven uit. “Je kan het gewoon zo opeten hoor”, zegt Martens uitnodigend, terwijl hij aan zijn duim likt. Eendenkroos wordt in sommige landen in Oost-Azië precies zo gegeten: als een kiemplant.

Plantible wil het op een nieuwe manier inzetten, vanwege het hoge eiwitgehalte en de manier waarop lemna de eigenschappen van dierlijke producten kan nabootsen. “Het kan met minimale bewerking bijvoorbeeld gellen en opschuimen”, legt Van de Ven uit. Dat maakt het uitermate geschikt om de textuur van vleesvervangers te verbeteren, of als eivervanger in bakproduct.

Eendenkroos is, aldus de verbouwers, een duurzamer en goedkoper alternatief voor zowel dierlijke producten als plantaardige voedingsbronnen als soja, erwten en maïs. “Een van de mooie dingen aan lemna is dat het iedere 48 uur verdubbelt”, legt Martens uit. “Het heeft geen wortels en groeit op een dunne laag water, dus op de bodemkwaliteit heeft het geen effect.” Ook heeft het volgens Martens tien keer minder water nodig dan een grondgewas.

 Duizend verschillende rassen

Na het oogsten wordt het eiwit aan het kroos onttrokken en vervolgens in vloeistof gekoeld. Daarna gaat het naar de productiefaciliteit, waar de felgroene kleur verloren gaat en een wit poeder overblijft. De hoeveelheid ‘resteiwit’ hangt onder meer af van het soort kroos, legt Van de Ven uit, terwijl hij tussen de kassen door naar het lab loopt: “Want er zijn meer dan duizend verschillende rassen”. In het Plantible-lab, gevestigd in een keet achter het kantoor, wordt daarom geëxperimenteerd met de groeisnelheid en de groeiomstandigheden van meerdere soorten. Als een bepaalde soort het binnen goed doet, krijgt deze buiten in een kas een kans. Het uiteindelijke doel: het meest eiwitrijke en weerbestendige eendenkroos ter wereld kweken.

In de nabijgelegen productiefaciliteit laat een medewerkster zien hoe het eiwitgehalte in lemnapoeder wordt gemeten. In een zijkamertje staan ingrediënten zoals edelgist en proberen medewerkers allerlei toepassingen uit. Martens laat gemberkoekjes in de vorm van het Plantible logo zien, mét een laagje glazuur. “In allebei zit onze RuBisCO”, zegt hij trots. Met dit soort testproducten wil Plantible bewijzen dat hun poeder breed inzetbaar is.

Bevoorradingsketen

Dit hele proces, van vers kroos naar veelzijdig plantaardig basisingrediënt, hebben Van de Ven en Martens en hun medewerkers zelf uitgevogeld. De oprichters van Plantible hadden geen achtergrond in productontwikkeling of scheikunde, vertelt Martens. Wel had Van de Ven ervaring met start-ups en als investeringsbankier. “En ik stak als analist bij een agrarische grondstoffenhandelaar veel op over de bevoorradingsketen.”

Vooral op dat laatste wil Plantible invloed uitoefenen. Soja, wereldwijd een van de belangrijkste plantaardige eiwitbronnen, wordt bijvoorbeeld maar twee keer per jaar geoogst. Eendenkroos groeit het hele jaar door. Daar is de huidige voedselketen niet op ingericht, aldus Martens. “We kwamen er al snel achter dat we een heel nieuw productieproces moesten uitvinden.”

En daarvoor moesten ze naar de Verenigde Staten, knikken ze allebei. Het land van de hamburgers is immers ook de plek waar plantaardige vleesvervangers als Beyond Meat binnen enkele jaren razend populair werden. En alle voordelen van RuBisCO uit lemna ten spijt, de European Food Safety Authority (EFSA) heeft het nog altijd niet goedgekeurd voor menselijke consumptie.

Te veel mangaan

Het Nederlandse bedrijf ABC Kroos, waar Martens en Van de Ven in hun begindagen zelfs kort mee samenwerkten, hoopte vijf jaar geleden al op groen licht voor de verkoop in Europa. In november van dit jaar kwam EFSA met een nieuwe beslissing over lemna-poeder: afgekeurd, want het bevat mogelijk te veel mangaan. Martens is niet verbaasd. “Innovatie gaat in Europa nou eenmaal heel traag.” Plantible zegt aan het eind van de productie, mineralen als mangaan middels filtratie uit hun product halen.

Hij rekent voor: Plantible begon een paar jaar geleden vanaf nul op een verlaten algenboerderij, zonder durfkapitaal van buitenaf. Drie investeringsrondes later wachten ze op goedkeuring van de Amerikaanse voedselautoriteit FDA. “Dat was ons in Nederland op dit tempo niet gelukt.”

EFSA, dat momenteel meerdere aanvragen voor lemna-producten in behandeling heeft, herkent zich daar niet in. “Vanaf het moment van aanvraag handelen wij dossiers binnen tien maanden af. Mits we aanvullend bewijs opvragen, dan drukken we de pauzeknop in tot we dit binnen hebben”, zegt EFSA-wetenschapper Eirini Kouloura, die betrokken is bij de evaluatie van nieuwe voedingsproducten op basis van eendenkroos. “Na ons oordeel kan een persoon of bedrijf een nieuwe aanvraag doen.” Dan begint het tien maanden durende proces opnieuw.

Plantaardig heeft de toekomst

Martens en Van de Ven zijn blij dat ze met een bakje tupperware vol eendenkroos de sprong naar Californië hebben gewaagd, op zoek naar een zonniger klimaat voor hun waterplant, financiële groei en op termijn hopelijk ook een positieve bijdrage aan de mondiale voedselketen.

Plantible’s recente kapitaalinjectie gaat zich vertalen naar een gloednieuwe commerciële kwekerij op het platteland in Texas, die volgend jaar klaar moet zijn. Uit niks blijkt dat Martens en Van de Ven zich zorgen maken over mogelijke vraagtekens van de FDA. “Vlees zal nooit helemaal verdwijnen, maar plantaardig heeft de toekomst", zegt Martens. Hij lacht er bescheiden bij, maar hij meent het.

Lees ook: 

Foods Eendenkroos: het nieuwe maar nog verboden soja

Eendenkroos is het voedsel van de toekomst, gelooft Hans Derksen van ABC Kroos. Maar de weg van vijver naar bord is lang en ingewikkeld. En Brussel moet het ook nog zien zitten.

Ligt de gele meelworm straks op alle Europese borden?

De gele meelworm ligt misschien binnenkort op bordjes overal in Europa. Deze week keurde de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (Efsa) het insect goed voor menselijke consumptie. Experts zijn enthousiast: ‘Het is gewoon een uitstekend product’.